Natychmiast po wybuchu II wojny światowej Niemcy rozpoczęli masowe aresztowania Polaków. Osadzano w więzieniach członków powstających organizacji ruchu oporu, nauczycieli, urzędników, artystów, księży, polityków i przedstawicieli elit intelektualnych. Bardzo szybko Niemcy nie byli w stanie pomieścić kolejnych zatrzymywanych, dlatego wiosną 1940 roku w Oświęcimiu (którego nazwę Niemcy zmienili na Auschwitz) przystąpiono do organizacji pierwszego obozu koncentracyjnego na okupowanych terenach Polski. Jego położenie na skrzyżowaniu linii kolejowych w kolejnych latach miało odegrać istotną rolę w nazistowskiej polityce wobec Żydów całej okupowanej Europy.

Pierwsi polscy więźniowie polityczni zostali skierowani do obozu w czerwcu 1940 roku. Przez prawie dwa lata więziono tu w ogromnej większości Polaków. Osadzono ich w obozie ok. 150 tysięcy. Połowa z nich zginęła. W coraz liczniej nadchodzących transportach znajdowali się także polscy Żydzi, choć było ich wówczas jeszcze niewielu. Panująca w obozie olbrzymia śmiertelność wynikała z głodu, chorób i wyniszczającej pracy.

Po inwazji niemieckiej na Związek Radziecki, w czerwcu 1941 roku, rozpoczęto budowę wielkiego obozu na terenie pobliskiej wsi Brzezinka, której mieszkańców wysiedlono, a ich domy zburzono. Powstał obóz Auschwitz II-Birkenau, w którym począwszy od 1942 roku SS rozpoczęła masowe, industrialne mordowanie europejskich Żydów. Żydzi stanowią ok. 90% wszystkich ofiar Auschwitz. Poza Żydami, ofiarami systematycznej polityki zagłady byli również Romowie.

W październiku 1942 roku powstała trzecia część kompleksu Auschwitz – obóz w Monowicach znajdujący się przy budowanej przez koncern IG Farben dużej fabryce kauczuku syntetycznego i paliw płynnych. W szczytowym okresie swego rozwoju, latem 1944 roku, kompleks obozów Auschwitz obejmował około 40 km2 terenu w bezpośrednim sąsiedztwie Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau oraz ponad 40 obozów filialnych rozrzuconych w promieniu kilkuset kilometrów. Wówczas przebywało w nich ok. 135 tys. ludzi, czyli 25% więźniów wszystkich obozów koncentracyjnych (525 tys.).

Przez prawie pięć lat istnienia obozu zarejestrowano w nim 400 tys. więźniów, w większości Żydów i Polaków, lecz również Romów, jeńców z Armii Czerwonej i innych. Liczba ta nie uwzględnia jednak większości Żydów, głównie dzieci i osób starszych, których natychmiast po przywiezieniu i selekcji esesmani mordowali w komorach gazowych, bez wprowadzania do rejestru osadzonych w obozie. Szacuje się dziś, że takich ofiar było nie mniej niż 900 tys. i że w sumie w Auschwitz zginęło co najmniej 1,1 mln osób.

Obóz został wyzwolony 27 stycznia 1945 roku. Ta data powszechnie uznawana jest za najważniejszą dla upamiętnienia ofiar Auschwitz i całego systemu obozów III Rzeszy. W 2005 roku ONZ ustanowiło ten dzień Międzynarodowym Dniem Pamięci o Holokauście.

Oświęcim jest znany na całym świecie jako symbol terroru i ludobójstwa, Holocaust był prowadzony przez Nazistów na przedmieściach miasta Oświęcim, które podobnie jak inne regiony Polski był okupowany przez Niemców podczas II wojny światowej. Obozy Oświęcim i Brzezinka zostały wyzwolone w styczniu 1945 roku. Zachowane fragmenty obozów, zeznania ocalałych oraz wyzwolicieli, a także zgromadzona dokumentacja nie pozostawiają wątpliwości co do skali zbrodni przeciw ludzkości, jaka została popełniona w tym miejscu.

Źródło: culture.pl

A.Staszewska